Ενα addagio για τον Bobby

Κάθε συνεπής και συνειδητοποιημένος σκακιστής (οποιουδήποτε επιπέδου), που σέβεται τον εαυτό του, δεν μπορεί σήμερα να μην κάνει κάποια μνεία για τον θάνατο στο Ρείκιαβικ της Ισλανδίας, του μεγάλου τέως Παγκόσμιου Πρωταθλητή στο σκάκι, και μοναδικού μέχρι τώρα Αμερικανού, Robert (Bobby) Fischer.

Ηταν το 1972, όταν πρωτοάγγιξα σκακιστικά πιόνια και τα 64 τετράγωνα που το άστρο του ιδιόμορφου νεαρού Αμερικάνου, με το άγαρμπο επαρχιώτικο στυλ και τo αλα James Dean στυλ, βρίσκονταν στο απόγειό του, με την ανακοίνωση του "αγώνα του αιώνα" στο Ρέικιαβικ εναντίον του μέχρι τότε Παγκόσμιου πρωταθλητή, Borris Spassky.
Γιά όσους θυμούνται την εποχή, το πολιτικό ψυχροπολεμικό κλίμα σκέπαζε όλον τον πλανήτη. Μοιραία είχε μεταδοθεί και στα παρασκήνια εκείνου του μεγάλου αγώνα, από τα ΜΜΕ και απο δηλώσεις πολιτικές εκατέρωθεν λες και στην σκακιέρα θα κάθονταν Νίξον εναντίον Μπρέζνιεφ.

από το πολύ καλό σκακιστικό μπλογκ μεταφέρω τα γεγονότα.


Το καλοκαίρι του 1972, τα αμερικανικά πολυκαταστήματα κατακλύζονται από μια απροσδόκητη φρενίτιδα δεκάδων χιλιάδων νεοφώτιστων σκακιστών για σκακιέρες, χρονόμετρα, εξειδικευμένα περιοδικά και οτιδήποτε άλλο αφορά αυτό το μέχρι χτες, εντελώς περιθωριακό, στις ΗΠΑ, πνευματικό άθλημα. Αιτία για το ξαφνικό «παλιρροϊκό κύμα» είναι η αναμέτρηση του Αμερικανού Μπόμπι Φίσερ με το Σοβιετικό παγκόσμιο πρωταθλητή Μπόρις Σπάσκι. Για πρώτη φορά μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, οι σοβιετικοί αντιμετωπίζουν το ενδεχόμενο να χάσουν τα σκήπτρα, καθώς ο 29χρονος Φίσερ έρχεται στον τελικό ύστερα από ένα εντυπωσιακό σερί θριάμβων απέναντι σε σκακιστικά μεγαθήρια, σαν τον Δανό Λάρσεν (6-0), τον Σοβιετικό Ταϊμάνοβ (6-0) και τον συμπατριώτη του Πετροσιάν (6,5-2,5). Μεσούντος του Ψυχρού Πολέμου, η αναμέτρησή του με τον 35χρονο Σπάσκι γίνεται υπόθεση εθνικού γοήτρου για ΗΠΑ και ΕΣΣΔ, σε σημείο που οι «Τάιμς της Νέας Υόρκης» γράφουν: «Έχει κανείς την εντύπωση ότι αυτοί που θα αναμετρηθούν δεν είναι ο Φίσερ και ο Σπάσκι, αλλά ο Νίξον και ο Μπρέζνιεφ!».

Εγωκεντρικός και ιδιόρρυθμος, ο Φίσερ απειλεί να τινάξει στον αέρα τον τελικό του Ρέικιαβικ με παράλογες οικονομικές απαιτήσεις και διαμαρτυρίες. Τελικά, «το ματς του αιώνα» αρχίζει με καθυστέρηση εννέα ημερών, στις 11 Ιουλίου, αφού ο Φίσερ υποχρεώνεται να ζητήσει εγγράφως συγγνώμη στο Σπάσκι για την αχαρακτήριστη συμπεριφορά του. Τα αισθήματά του οπωσδήποτε μαλακώνει ο διπλασιασμός της προβλεπόμενης αμοιβής του, ύστερα από τη γενναία προσφορά 125.000 δολαρίων από τον Άγγλο τραπεζίτη Τζέιμς Σλέτερ.

Η πρώτη παρτίδα λήγει με νίκη του παγκόσμιου πρωταθλητή, ύστερα από μια κραυγαλέα αβλεψία του Φίσερ. Ο Σπάσκι διπλασιάζει χωρίς κόπο τις νίκες του, αφού στη δεύτερη παρτίδα ο Φίσερ δεν εμφανίζεται καν, μεμψιμοιρώντας για τα πάντα: τις κάμερες της τηλεόρασης, το χρώμα της σκακιέρας, τη θερμοκρασία της αίθουσας, ακόμα και ...τα γλυκά που μοιράζουν στους θεατές οι οργανωτές. Αλλά από την τρίτη παρτίδα, το τρομερό παιδί του παγκόσμιου σκακιού, δείχνει τις τεράστιες δυνατότητές του, με αποτέλεσμα στην 10η κιόλας παρτίδα (υπολείπονται άλλες 14) να έχει πρακτικά «καθαρίσει» το ματς με το σκορ 6,5-3,5.

Στο δεύτερο μισό της αναμέτρησης, ο Σπάσκι, στον οποίο συμπαραστέκεται συνεχώς η σύζυγός του, επιδεικνύει τεράστια αποθέματα ψυχικής δύναμης και επινοητικότητας, αν και ο Φίσερ, χάρη κυρίως στην ικανότητά του στα φινάλε, διατηρεί απόσταση ασφαλείας. Ο εξαντλητικός σκακιστικός μαραθώνιος λήγει την 1η Σεπτεμβρίου του 1972, με μία ακόμη νίκη του Φίσερ, ο οποίος στέφεται παγκόσμιος πρωταθλητής με το «καθαρό σκορ» 12,5-8,5. Αλλά ο πραγματικός νικητής της αναμέτρησης είναι το ίδιο το σκάκι, που έχει αποκτήσει, χάρη στην απλόχερη προβολή των ΜΜΕ, εκατομμύρια νέων «πιστών» σε παγκόσμια κλίμακα.

το δράμα όμως ουσιαστικά του Fischer αρχίζει από τότε. Εχουν γραφτεί πολλά πάνω σε αυτό και στα γεγονότα που επακολούθησαν κι τον ακολούθησαν μέχρι το τέλος της ζωής του.
Το 1975 δεν υπερασπίστηκε τον τίτλο του εναντιόν του Spassky και πάλι. Ετσι αυτός έχασε από τον Anatoly Karpov ο οποίος στέφθηκε νέος Παγκόσμιος Πρωταθλητής.
Ο Fischer εξαφανίζεται από το προσκήνιο σκακιστικό αλλά και της ζωής για αρκετά χρόνια. Που και που ξαναεμφανίζται για λίγο, αλλά ουσιαστικά κανείς δεν ξέρει τι κάνει και με τί ασχολείται.
Το 1992 και την εποχή που η Αμερική έχει κηρύξει καθολικό εμπαργκο εναντιόν της τέως Γιουγκοσλαβίας ανακοινώνεται οργάνωση με ιδιωτικό σπόνσορα, επαναληπτικός αγώνας των Fischer-Spassky επί Γιουγκοσλαβικού εδάφους. Η αμοιβή 3 εκατομμύρια δολλάρια. Ο αγώνας γίνεται και ο Fischer είναι και πάλι ο νικητής.
Η αμερική όμως θεωρεί το γεγονός καταπάτηση του εμπαργκο από μέρους του Fischer και τον καταδικάζει ερήμην για αυτό και τον επικηρύσσει.
από τότε ουσιαστικά ο Bobby είναι ένας άνθρωπος χωρίς πατρίδα. Η χώρα του την οποίαν ουσιαστικά δόξασε τον καταζητεί για να τον φυλακίσει. Ο ίδιος ουσιαστικά έχει θέσει τον εαυτό του εκτος Αμερικής με κατα καιρούς εμπρηστικές δηλώσεις εναντιόν της, με αποκορύφωμα την αμέσως μετα την 11η Σεπτεμβριου του 2001, οπότε και δήλωσε ότι " Η Αμερική έπρεπε να καταστραφεί"
Ολα αυτά τα ενδιάμεσα χρόνια μετακινείται συνέχεια, ενώ έχει συνάψει σχέση με Γιαπωνέζα σκακίστρια.

Το 2004 συλαμβάνεται στο αεροδρόμιο του Τοκυο με αφορμή ένα τυχάιο περιστατικό (λήξη της άδειας παραμονής του, ή κάτι τέτοιο) . Κρατείται επί οκταμήνου μέχρι να βγεί η έκδοση του στην Αμερική, και ενώ οι δικηγόροι του και ολόκληρη η Σκακιστική κοινότητα προσπαθεί να αποτρέψει το γεγονός αυτό, που θα σήμαινε και την φυσική εξόντωσή του!
Μία λύση που ουσιαστικά θα τον έσωνε, θα ήταν να βρεθεί η χώρα που θα του προσέφερε πολιτικό άσυλο και διαβατήριο πολίτη της.
Μετά από μήνες αγωνίας του ίδιου αλλά και του σκακιστικόυ κόσμου, βρέθηκε αυτή η χώρα. Και δεν ήταν άλλη από την Ισλανδία.
Ο τότε Γεν Γραμματέας της Ισλανδικής Σκακιστικής ομοσπονδίας, αν δεν κάνω λάθος, μιλώντας εκ μέρους της Ισλανδικής Κυβέρνησης δήλωσε ότι είναι μεγάλη τιμή για το κράτος της Ισλανδίας να φιλοξενήσει τον Ισλανδό πολίτη Fischer ένα ζωντανό θρύλο του Παγκόσμιου Σκακιού, ο οποίος μάλιστα με την διεξαγωγή του παγκόσμιου τελικού το 1972, συνέβαλλε τα μέγιστα στο να βγεί η χώρα του από την παγκόσμια αφάνεια!!
Ο Fischer είχε βρεί επί τέλους πατρίδα!
οι ισλανδοί τον υποδέχτηκαν με θέρμη και ο ίδιος βρήκε μιά ήσυχει χώρα να περάσει τα τελευταία χρόνια της ζωής του μέχρι τον χθεσινό/προχθεσινό θάνατό του, κάτω από αδιευκρίνιστα αίτια.
Το μόνο που έχει γίνει γνωστό είναι ότι από τον Νοέμβριο του 2007, νοσηλευόταν σε κλινική του Ρεικιαβικ σε πολύ κρίσιμη κατάσταση.

Ο άνθρωπος Fischer δεν υπάρχει πιά. Ο θρύλος του όμως θα ζεί αιώνια.

Κατά την διάρκεια νομίζω της σύλληψης και κράτησής του στο Τόκιο τον είχαν ρωτήσει, τί θα ήθελε να έχει μαζί του στο κελί του αν τελικά εκδιδόταν στην Αμερική, και καταδικαζόταν.
Απάντησε
-Μιά σκακιέρα και τον Spassky για να παίζουμε μαζί.

Εξ 'αλλου ο ίδιος ο Spassky ποτέ δεν δήλωσε εχθρός του ,και ευθέως είχε εκφράσει την συμπαράστασή του στον φίλο του Fischer στις δύσκολες στιγμές που περνούσε στην Ιαπωνία.

Συνεχίσω από το skakistiko ;
ένα συγκλονιστικό κείμενο μεταφρασμένο από τα Ισλανδικά για το πώς περνόυσε κάποιες καθημερινές στιγμές ο γεροBobby.

Το βιβλιοπωλείο του Μπράγκι Κρίστιονσον, στο Ρέικιαβικ της Ισλανδίας δεν είναι και κανένα μεγάλο. Ο ίδιος σπούδασε Φυσική στο Λονδίνο, αλλά η αγάπη του για τα βιβλία τον έκανε να απορρίψει ακαδημαϊκή καριέρα, να διατηρήσει το μαγαζί του πατέρα του και να μην μεταβιβάσει τον χώρο σε εταιρεία ειδών κινητής τηλεφωνίας, όπως του πρότειναν. Οι συνήθεις πελάτες του είναι νέοι, φοιτητές, μαθητές. Κάποιος όμως από τους πελάτες του ήταν ένας ταλαιπωρημένος και κακογερασμένος Αμερικανός, ο θρύλος του παγκόσμιου σκακιού Μπόμπι Φίσερ. «Μόλις είχα βάλει μερικά βιβλία κατά μέρος για εκείνον, όταν έμαθα την είδηση του θανάτου του». «Του άρεσαν περισσότερο τα παλιά αμερικανικά κόμικς και γελούσε πολύ όταν τα διάβαζε». Ο 35χρονος βιβλιοπώλης της Κλαπαρστιγκούρ λέει ότι στον Φίσερ άρεσαν επίσης ιστορίες με ανθρώπους που είχαν φύγει από την πατρίδα τους...

«Επίσης, σκεφτόταν πολύ το σκάκι, αν και δεν το ομολογούσε και κάποια φορά που έφερα μερικά ρωσικά σκακιστικά βιβλία έσπευσε να τα αγοράσει» λέει ο Μπράγκι και προσθέτει πως ο Φίσερ μιλούσε και διάβαζε πολύ ικανοποιητικά ρωσικά.
«Δεν γνώριζε καθόλου ισλανδικά, αλλά αυτό δεν ήταν πρόβλημα γιατί στη χώρα μας όλοι μιλούν άπταιστα αγγλικά.». Ο Μπράγκι υποστηρίζει πως ο Φίσερ είχε γλυκάνει πολύ από τότε που εγκαταστάθηκε στην Ισλανδία. Καμιά φορά μιλούσε με τα παιδιά έξω από το μαγαζί, στα αγγλικά, και δεν αρνήθηκε να παίξει μια παρτίδα όταν ένα μεταναστάκι από την Κροατία, ο Μπόγιαν, του πρότεινε να παίξουν με μαγνητική σκακιέρα τσέπης, τον Αύγουστο που μας πέρασε. «Ίσως αυτή ήταν η τελευταία παρτίδα που έπαιξε στη ζωή του» συνεχίζει ο βιβλιοπώλης.
«Όταν άρχισε να γίνεται θαμώνας στο μαγαζί μου, στις αρχές μερικοί παπαράτσι, κυρίως ξένοι, έμαθαν ότι συχνάζει εδώ και τον περίμεναν με μηχανές και κάμερες. Αρνιόταν να βγει έξω μέχρι να φύγουν, αρνιόμουν και εγώ να τους μπάσω μέσα, αφού με παρακαλούσε να τους διώξω. Σιγά σιγά τα παράτησαν ή τον ξέχασαν, δεν ξέρω».

Ο Μπράγκι Κρίστιονσον θυμάται πως ο μοναχικός γερο-Αμερικανός ένιωθε σαν στο σπίτι του μέσα στις στοίβες με τα βιβλία, αν και στην πρωτύτερη ζωή του δεν είχε γνωρίσει άλλα βιβλία παρεκτός από τα σκακιστικά. Ηρεμούσε και πολλές φορές αποκοιμιόταν πάνω τους. Οι δυο άνδρες είχαν γίνει φίλοι, αλλά δεν μιλούσαν σχεδόν ποτέ για το σκάκι, το οποίο εξάλλου δεν ήταν και στα ενδιαφέροντα του Μπράγκι. Αντιπαθούσε θανάσιμα τους δημοσιογράφους και τους φωτογράφους, έβριζε τους πρώην συμπατριώτες του, αλλά ποτέ δεν αρνιόταν αυτόγραφο σε απλούς ανθρώπους που είχαν μάθει το στέκι του και ερχόντουσαν να του σφίξουν το χέρι.
«Λένε πως υπήρξε εκκεντρικός ή και σχιζοφρενής. Στο τέλος της ζωής του, όσο πρόλαβα να τον γνωρίσω εγώ, ήταν απλώς ένας γερασμένος άνθρωπος, λίγο επιφυλακτικός και φοβισμένος, αλλά εύθραυστος και οπωσδήποτε καταδεκτικός. Αυτό μόνο.»
(προσαρμογή από το portal http://www.skessuhorn.is/. Ευχαριστώ την Y. για τη μετάφραση από τα ισλανδικά προς τα αγγλικά που μου έστειλε)

καλό σου ταξίδι Bobby. Τις καλύτερες παρτίδες σου που θα παίζεις στα ουράνια σαλόνια δεν θα τις απολαύσουμε ποτέ